مِری آنکھیں مجھے دے دو: دھَولا جھاٹا

دھَولا جھاٹا

سچی گل دساں؟ سچ لُکایا نہیں جا سکدا۔ کوئی جھٹ دی جھٹ پردہ پا لؤ تے وکھری گل اے، پر ہے اوہ وی کچی۔ ایسی لئی بندہ اپنے لئی آپ وخت کیوں سھیڑے، بھلا۔ دسمبر دے حوالے نال بڑی شاعری پڑھن وچ آئی پر بہتے شاعراں نے یا تے برف دی گل کیتی، یا پھر ٹھنڈ دی، تے نال وچھوڑے دی۔ دسمبر اک طرح ہجر وچھوڑے دی علامت بن گیا، پھر چل سو چل۔ ایہ جو وی اے اپنی تھاں ٹھیک ہووے گا، پر ایہ کافی نہیں سی، نہ ہے! اک بندہ اپنے اڈھ مڈھ نوں بھل جاوے، اپنی ہنڈی ورتی توں اکھاں میچ لوے تے پھر اوہنوں کوئی کہوے گا وی کیہ؟ ۱۹۷۱ء دی جنگ تے اوہدے نتیجے وچ دھرتی ماں دے سینے وچ پئے پھٹ پہلوں تے سہہ جانا تے پھر اونہاں نوں مڈھوں ای بھلا وسار دینا ایڈا سوکھا نہیں سی۔ ایہ بڑیاں ڈوہنگیا ں پیڑاں نیں، گل جنی لمی کیتی جاؤ، ودھدی تری جائے گی، تے پھر ایس نوں سمیٹنا اوکھا ہو جائے گا۔ اسیں سارے سمجھدے وی آں۔ چلو دسمبر ای سہی، برفاں ای سہی، برف تے ہوندی ای چٹی سفید اے، ہن میرے ورگے جے رنگ برنگیاں، عینکاں لا کے کہندے پھرن: ایہ لال اے، نہیں ایہ ہری اے، نہیں ایہ کھٹی اے، نہیں! نیلی اے؛ تے پھر کہندے پھرن۔

قوماں دی حیاتی وچ ساریاں جتاں ای نہیں ہوندیاں ہاراں وی ہوندیاں نیں۔ تے قوماں نوں زندہ رہن لئی چاہی دا اے اپنیاں ہاراں دا چیتا رکھن تے نال ایہ وی سوچن سمجھن پئی سانوں اوہ مار پئی کیوں! ۱۹۷۱ء وچ لگا زخم بھرنا کوئی ایڈا سوکھا کم نہیں۔ بندے بندے دی گل ہووے تے معاف کر دینا سب توں اچا کم اے، پر جے قوماں اپنے ویریاں نال یارانے نبھان لگ پین تے پھر سمجھو اپنی سنگھی آپ ویری دے ہتھ وچ دین والی گل ہوندی اے۔ لکھاریاں دی ذمہ داری سی اوہ قوم نوں سوچ دیندے، ایس پھٹ وچ پیندیاں تراٹاں اپنے لفظاں وچ بھردے، پر ہن کیہ آکھئے! بہتیاں نے ہجر، وصال دے تا، ٹھنڈ دا دھتورا پی کے اوہناں تراٹاں نوں انج بھلا چھڈیا۔

گل ٹری کتھوں سی اپڑ کتھے گئی۔ تھوڑی جیہی گل اپنے بارے وی کر لئی جاوے۔ میرے اتے ۱۹۷۲ء دا پورا سال سوگ ورگا ای رہیا۔ اک تے اوہو ای ڈھاکے دی موت، تے کچھ آندراں نوں لگی ہوئی لو۔ ڈھڈ نہ پئیاں روٹیاں تے سبھے گلاں کھوٹیاں۔پر، ایہ وی اچرج رولا اے؛ جدوں کوکڑے لوسدے ہون تے (کہندے نیں) شاعری اپنے آپ تے بڑے زور نال پنگردی اے۔

اک ہور سچی گل سن لؤ! مینوں شعر کہنا کوئی نہیں آندا۔ شعر کیہ نثر لکھنی وی نہیں سی آندی پر دسمبر ۱۹۷۱ء نے پھڑ کے کجھ انج ہلون چھڈیا پئی، دکھڑے تے جھیڑے، سوچاں تے دھڑکو آپے کتوں لفظ وی لبھ لیائے تے جناں کو فہم خیال نے ساتھ دتا اونہاں نوں کوئی نہ کوئی شکل صورت دین دا جتن وی کرن دی کیتی۔ ۱۹۷۲ء دا سارا ورھا تے نال ۱۹۷۳ء وی، مینوں انج لگدا سی کوئی میرے اندر بہہ کے روندا اے پیا، ہاڑے ماردا اے۔ تھرتھلی پیندی رہی تے میں کچھ سیدھاں وی لاندا رہیا۔ ایتھے اک ہور بڑی فطری جیہی گل سامنے آندی اے! ہاسا آندا اے تے تہاڈے کچھ کچھ وس وچ وی ہوندا اے تسیں پنجابی وس ہس لؤ یا اردو وچ، یا انگریزی وچ، جیہری بولی تسیں بول سمجھ سکدے او اوہدے وچ ہس وی سکدے او۔ پر، جدوں سٹ لگدی اے تے ’’ہائے‘‘ اپنی ماں بولی وچ ای نکلدی اے۔

ایسے طرح دے کجھ ہاواں ہوکے رنگ وٹا کے نکلدے رہے نیں۔ ایہ دسنا ضروری نہیں پئی اوہ سارا کچھ جناں وی سَچا ہووے، سُچا ہووے، ہے کچا سی! اودوں ادبی ماحول وی تے نہیں سی ملیا، بس اپنی ذات تے اپنے دکھڑے، اپنیاں سدھراں، اپنے چاء تے نال کلا آپ ای آپ۔ اونہاں نوں تھوڑا بہت مانج کوچ کے پیش کرن دا آہر کیتا اے۔ کتھے اُنی، وِیہ (۱۹، ۲۰) سالاں دا مُنڈا کھُنڈا، کلم کلا! تے کتھے پتراں نوہنواں، دوہتریاں پوتریاں دی بھِیڑ وچ گھریاتریٹھ (۶۳) سالاں دا دھَولے جھاٹے والا بابا، فرق تے ہووے گا۔ اک سانجھ ہے اوس مُنڈے کھُنڈے نال! اکلاپے دی سانجھ! میرے حق وچ دعا کر چھڈیا جے، اللہ خیر کرے گا۔

محمد یعقوب آسیؔ (ٹیکسلا) پاکستان ... ہفتہ ۳۱؍ اکتوبر ۲۰۱۵ء

۔۔ 1972ء وچ پنجابی شعر کہن دیاں کوششاں ۔ اخیر والا گیت دسمبر 1973ء دا کہیا ہوئیا اے ۔۔

لکھاری

شِکر دوپہر دا بلدا سورج

دھپ دا بھانبڑ تھاں تھاں مچے

واء دا پتہ اک نہ ہلے

چھتاں تھلے، کندھاں اوہلے

رکھاں ہیٹھاں

اکو جیہا مروڑ تے مڑھکا

پکھی نوں ہلکورے دیندی

اک مٹیار دا چوڑا چھنکے

چوڑے دا چھنکارا اٹھے

کملے دا دل بھلیں پے جائے

کملا اپنی جندگھلاندا اے

اکھر اکھر پورنے پاندا اے

شعر بناندا اے

کالے حرفاں نال بناندا اے

شِکر دوپہر دا بلدا سورج

جس دی گرمی

کملے دل چوں اٹھی بھاف نوں

اکھاں تیک لیاندی اے تے

ہنجوں ہار بنا دیندی اے

کملا شعر بنائی جاوے

جھلا اپنے دل دیاں گلاں

لوکاں تائیں سنائی جاوے

لکھدا لکھدا اک دن آپ وی

اوہ لکھیارا، اوہ دکھیارا، سیکاں مارا

اوسے اگ وچ رل جاندا اے

سڑ جاندا اے بل جاندا اے

اے پر اپنی اگ وچ سڑ کے

دوجیاں نوں پاندا اے ٹھنڈاں

اوہ پھر انج ہوندا اے جیوں کر

شام دے ویلے

سارے دن دا تھکیا ہوئیا

لہندے پاسے ڈُبدا سورج

۱۹۷۲ء

گیت

آ سجنا! دلدارا پیاریا

مینوں لا لَے سینے نال

آ جا دونویں رل کے کھیڈاں

لکن میچی اتھراں نال

جد کا گیوں آرام نہ مینوں

دل تے رات پکاراں تینوں

دل دا حال سناواں کہنوں

دکھ سکھ پھولاں کس دے نال

آ جا دونویں رل کے کھیڈاں

لکن میچی اتھراں نال

مولا اوہ دن کدوں لیاسی

جس دن میرا جانی آسی

آ کے اپنا حال سناسی

تے کجھ سنسی میرا حال

آ جا دونویں رل کے کھیڈاں

لکن میچی اتھراں نال

میں ہر ویلے ہوکے بھردا

غم دے تیر دلے تے جردا

ہور کسے نال گل نہ کردا

رکھے سارے روگ سنبھال

آ جا دونویں رل کے کھیڈاں

لکن میچی اتھراں نال

ربا میرا ماہی آوے

پھٹڑ دل تے پھاہیا لاوے

یا میری جند وی اُڈ جاوے

مک شک جاون کل ملال

آ جا دونویں رل کے کھیڈاں

لکن میچی اتھراں نال

دل میرا اک اجڑیا ڈیرہ

جیہڑا ازلاں توں گھر تیرا

اس وچ کوئی دوش نہ میرا

ڈھایو ای اپنے ہتھاں نال

آ جا دونویں رل کے کھیڈاں

لکن میچی اتھراں نال

دس میں تینوں کیویں بھلاواں

کڈھ کلیجہ کنج وکھاواں

دل تے ورتی کیویں سناواں

جیواں اوکھے سوکھے حال

آ جا دونویں رل کے کھیڈاں

لکن میچی اتھراں نال

۱۹۷۲ء

گیت

ایتھے وگے ہنیری وَیراں دی

توں پیار دی جوت جگائی رکھ

کوئی سُندا اے یا نہیں سُندا

توں راگ اپنا گرمائی رکھ

اتے پیار دی جوت جگائی رکھ

ایتھے وِیر بھرا وچ وَیر پیا

ہائے کڈا وڈا قہر پیا

ایتھے ہتھ لہو وچ رنگے نیں

ایتھے لوگ مال دے ڈنگے نیں

ایتھے مِیت بھالیاں نہیں لبھنے

توں من نوں مِیت بنائی رَکھ

اتے پیار دی جوت جگائی رکھ

ایتھے لالچ ودھدا جاندا اے

بندے نوں بندہ کھاندا اے

مایا نے وَیل مچائے نیں

وِیراں وچ وَیر پوائے نیں

جے وَیر وَیل توں بچنا ای

مایا توں اَکھ بچائی رکھ

اتے پیار دی جوت جگائی رکھ

نت نویں پواڑے پیندے نیں

نت رونے ہاڑے پیندے نیں

نت جھگڑا جھگڑی رہندی اے

اچھلدی پگڑی رہندی اے

توں اس جھگڑے توں پاسے رہ

توں اپنی لج بچائی رکھ

اتے پیار دی جوت جگائی رکھ

کوئی سُندا اے یا نہیں سُندا

توں راگ اپنا گرمائی رکھ

اتے پیار دی جوت جگائی رکھ

۱۹۷۲ء

گیت

جتھے وگدی سی کجلے دی دھار وے

اوتھے بجھ گئے نیں ہنجواں دے تار وے

سانوں تیراں غماں نے دتا مار وے

کتے وطناں نوں موڑ مہار وے

سانوں بھل گئیاں ونگاں چھنکانیاں

ہوکے بن گئیاں ہجر کہانیاں

نت وسدیاں اکھیاں نمانیاں

وے میں لک لک روواں زار زار وے

کتے وطناں نوں موڑ مہار وے

۱۹۷۲ء

گیت

اج گھر گھر پئیاں دوہائیاں یارو عشق دیاں

اسیں جگ تے ریساں پائیاں یارو عشق دیاں

عشق دا مرشد پیر نہ کوئی

عشق دے گل زنجیر نہ کوئی

چلی تد تدبیر نہ کوئی

ہوے!

جدوں چڑھ کے فوجاں آئیاں یارو عشق دیاں

کس رسماں توڑ نبھائیاں یارو عشق دیاں

چاتر وڈی عقل سیانی

ہنجواں اگے ہوئی نمانی

دل تے مکی آن کہانی

ہوے!

جس رمزاں کل سمجھائیاں یارو عشق دیاں

اسیں جگ تے ریساں پائیاں یارو عشق دیاں

۱۹۷۲ء

چوبرگہ

توں تاں عمراں دی گل کردا ایں ایتھے کل دی وی کچھ سار نہیں

کل دی تاں گل دریڈی اے، گھڑی پل دی وی کچھ سار نہیں

کل خبراں اللہ سوہنے نوں، اتے دوجا کوئی کیہ جانے

کن مرنا جینا ہونا کیہ، کسے گل دی وی کچھ سار نہیں

۱۹۷۲ء

چوبرگہ

گل کرنی سوکھی ہوندی اے، گل کر کے نبھاونا سہل نہیں

کربل وچ بال کُہا دینا، اتے سیس کٹاوناں سہل نہیں

اک گل کہہ کے اس گل دے لئی اگ وچ کُد جاوناں سہل نہیں

تن دن وی رکھاں دے پتر کھا کے ڈنگ ٹپاوناں سہل نہیں

۱۹۷۲ء

لوبھ

کتے نوں مردار ڈھِیا، اوہ وَڈھ وَڈھ چکاں کھاوے

جے کوئی دوجا نیڑے آوے، گھرکی مار ڈراوے

کاگ تائیں ہک ٹکڑا لبھا، کاں کاں شور مچاوے

آؤ اس نوں رل کے کھائیے، ایہ آواز لگاوے

۱۹۷۲ء

جیو دی نگری

جیو دی نگری بھول بھلیاں، کیہڑا عقل جیو دی رکھے

جیو وچ پریم، کرودھ پلیندے، جا ہر دی وکھو وکھ اے

جیو وچ میوے لکھ سوادیں پر چکھن ہون نہ چکھے

آسی سجھ نہ جیو دی پائی، جی ویکھیا ورھیاں لکھ اے

۱۹۷۲ء

تڑپ

مزا جو عشق دی تڑپ چ ملدا، اوہ نہ ملدا وچ وصال اے

کرے اڈیکاں نالے عاشق سمجھے جیوں سوہنا میرے نال اے

اک وار جے لگے تے پھر نہیں مڑدا، ایہ عشق دا مرض کمال اے

تینوں خبر نہیں پر تیں بن سجناں، ساڈا کیہ جیہا ہوئیا حال اے

۱۹۷۲ء

جھانجے جھیڑے

کوڑی دنیا، کوڑ پسارا، کوڑے جھانجے جھیڑے

کوڑا جیون، سچ مریون، باقی کوڑ بکھیڑے

دل دیاں گلاں مولا جانے، جو حلقوموں نیڑے

دل تھیں نام پکارو اس دا، سنسی ہو اریرے

جگ تے آیاں سیں کاہدے لئی پے گیوں کمیں کیہڑے

آون لگیاں کیہ متھیا ہئی تیں نال خالق تیرے

عشق چواتی جتھے لگے سب کچھ ساڑ نبیڑے

سکھ نہ وسیا اوہ گھر جتھے عشق نے لائے ڈیرے

رانجھا رہ گیا مجھیں جوگا، ہیر نوں لے گئے کھیڑے

عاشق رلدے رہے سدا تھیں، رہے انوکھے جھیڑے

لے وے کاگا چوری کھا لے، جان صدقرے تیرے

یار دے نانویں سنیہا لے جا، مولا توڑ اپیڑے

پرت جواب نہ آیا کوئی گھلے لکھ سنیہڑے

رونق رہی نہ تیں بن کائی، پا پھیرا ساں ویہڑے

ہو نہ آس امیدوں وانجھا، ہو کجھ ہور اگیرے

اک در بند ہووے سو کھلدا رستے ہور بہتیرے

اوہی اوڑک منزل پوتن، جان گھلاون جیہڑے

دل دا نور انہاں نوں ڈھینڈا جیہڑے رین جگیرے

کجھ اجیہے سنگی ڈھیئے ڈاکو چور لٹیرے

رتاں پی پی آپے دامن ساڈے لہو لبیڑے

نال اپنے لے ڈبے سانوں سنگ اجیہے سھیڑے

کجھ اجیہے لدھے جنہاں بھلے کل بکھیڑے

کچھ اجیہے من جنہاں دے یار مرے دے ڈیرے

تے کچھ دوھ سبھاں توں ڈتھے حرص ہوس دے گھیرے

پتہ نہیں کجھ کِت ول جانا، مل لئے راہ کیہڑے

پینڈا جام تھیا جیون دا، کیہڑا ریہڑی ریہڑے

جیون کتھا نہ پچھیو میری اس وچہ گھاء گھنیرے

دتی جان رضا پر آسیؔ جھیڑے سب نبیڑے

۱۹۷۲ء

پریت

اسیں اوس محبت توں دور چنگے جیہڑی دنے تے رات رواوندی اے

چنگے بھلے سیانیاں نوں پھڑ کے جیہڑی رولدی، مت ونجاوندی اے

بھریاں مجلساں دے وچ بیٹھ کے تے رج پج بدنام کرواندی اے

محلوں کڈھ کے شہنشاہ زادیاں نوں لیڑے پاڑ فقیر بناوندی اے

اَن دھَن دی حب کیہ کم آونا، ایویں دھکے تروڑے کھواوندی اے

آؤ ہور محبت دا راہ دساں کندن خاک نوں جیہڑی بناوندی اے

جیہڑی دلاں دے جندرے کھولدی اے، جیہڑی اپنا آپ وکھاوندی اے

دنے، رات، دوپہر نوں جدوں چاہو، گھریں سد محبوب ملاوندی اے

درشن یار والا گھڑی گھڑی ہووے، جس دی مشک معراج چوں آوندی اے

میرا یار اکو جیہڑا یار سب دا اوہدی حب ڈاہڈے کمیں آوندی اے

حب یار دی میرے جیہے عاصیاں دی بیڑی پار سمندروں لاوندی اے

۱۹۷۲ء

چانگر

بس بس میاں کچھ وس ناہیں، کوئی عذر نہ دھر دربار اگے

کیہ مجال اے کسے دی دم مارے کھڑا ہو کے اوس سرکار اگے

دھون پا نیویں جگرا کر وڈا چنگی گل نہیں بولنا یار اگے

ہن پھٹ جے پیا تے کلپدا ایں پہلوں آئیوں کیوں حسن کٹار اگے

سارے جگ دا منہ کیہ موڑیں گا توں، کلی جان کیہ کل سنسارے اگے

نٹھ نٹھ بے سرت ہو ڈھے پوسیں تیرا زور کیہ گھوڑ سوار اگے

اٹھ جاگ مسافرا ستیا اوئے لنکھ گئے تیرے بیلی یار اگے

اٹھ نٹھ بوڑھ پے سنگیاں نوں پیر پٹ توں وی تن چار اگے

جے کر حاضری وچ نماز نیتیں، تیرے سینے دے وچ کوہ طور بیبا

تے جے ویہلیاں ٹکراں لانیاں نی، ایویں بہہ مصلے نہ جھور بیبا

۱۹۷۲ء

گیت

لکھیاں تے لگیاں تے چلدا نہ زور وے